زندگی نامه محمدعلی خان مهمید
نویسنده: جعفر اسدی
ادیب، شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر، فعال سیاسی و عضو کانون نویسندگان ایران محمدعلی مهمید در چهارم شهریور ماه سال ۱۲۹۹ هجری شمسی در روستای گلوجه سیدلر (گلوجه حسن بک) از توابع دهستان آتش بیک در هشترود متولد شد. او فرزند محمد حسین خان مهمید، از بزرگان ایل بالکانلو، ساکن روستای گلوجه در منطقه جنوب سهند موصوف به سهندآباد و مادرش نیز دختر فیض الله خان یاور (پسر له له بک از ملازمان ناصرالدین شاه قاجار)، سرتیپ فوج هفتم شقاقی از قشون آذربایجان مستقر در آتش بیک و سهند آباد بود.
محمد حسین خان مهمید در زمان جنگ جهانی دوم از کارمندان ارتش ایران بود.محمدعلی خان مهمید پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی جهت ادامه تحصیل وارد دانشکده افسری شد .
ویکه خود یک خان زاده بود اما روح ناآرامش او را به سمت زندگی زحمت‌کشان و سیاست و انقلاب کشانید و جذب افکار چپ و گروه ۵۳ نفر، که هسته اولیه حزب توده ایران را بنا نهادند شد.
به دلیل ورود در فعالیتهای سیاسی چپ و ارتباط با حزب توده ایران، از دانشکده نظام اخراج گردید و در دانشکده حقوق دانشگاه تهران تحصیلاتش را ادامه داد. محمدعلی خان مهمید در دانشکده حقوق نیز موفقیت حاصل نکرد و پس از مدتی تحصیلات خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی ادامه داد. ویدر این مدت برای روزنامه‌های رهبر، بشیر، ایران، مردم، قیام ایران، مردم، آدینه و سوگند مطلب می‌نوشت و همکاریش نزدیک به یک دهه تداوم داشت تا اینکهبه مجله دوست مردم پیوست و به نگارش مقاله پرداخت.
او که فردی تحصیلکرده و دارای اطلاعات و بینش سیاسی و اجتماعی و تاریخی بود و به زبانهای انگلیسی، روسی، عربی، فارسی و ترکی تسلط کامل داشت در دانشگاه نیزبه سرودن شعر معطوف شد و منظومه خروس و روباه را با بیش از ۳۰۰ بیت شعر منتشر نمود و چندی بعد مجموعه اشعارش را به نام «آیینه‌ها، چشم‌ها، دلها و جهان» به چاپ رساند.
او از اعضای کانون نویسندگان ایران نیز بود و در فعالیتهای این کانون شرکت داشت. از جمله فعالیتهای شاخص او شرکت در شب های شعر گوته موسوم به ده شب بود. شب‌های شعر گوته رویداد مهم فرهنگی در تهران بود که از تاریخ ۱۸ تا ۲۷ مهر ۱۳۵۶ برگزار شد. در این مراسم کانون نویسندگان ایران با همکاری انجمن روابط فرهنگی ایران و آلمان، انستیتو گوته، به مدت ده شب مراسم شعرخوانی و سخنرانی در باغ انجمن فرهنگی روابط ایران-آلمان برگزار کردند. در این ده شبکه به «شب‌های شعر گوته» معروف شد، بیش از شصت نویسنده و شاعر با گرایش‌های مختلف ولی عمدتاً چپ، که یکی از آنها نیز محمد علی مهمید بود علیه «فضای اختناق و سانسور حاکم» شعر خواندند و سخنرانی کردند.
گستره پیام این حرکت، به تدریج، از مرزهای کشور نیز برون شد و روشنفکرانِ بسیاری از جمله ژان پل سارتر، سیمون دو بووار، موریس کلاول، ژان مینگو، لویی آراگون و… در نامه‌ای پشتیبانی و ستایش خود را از این حرکت شاعران، نویسندگان و شرکت‌کنندگان در برنامه اعلام داشتند.
او پس از انقلاب نیز مدتی جزو رهبران حزب توده و مسئول تشکیلات دفتر تهران حزب بود. رویداد دیگری که بار دیگر نام محمد علی مهمید را بر سر زبانها انداخت مربوط به واقعه اشغال سفارت آمریکا در تهران بود. بدنبال اشغال سفارت آمریکا در تهران و در روز ۱۵ آبان ۵۸ پنج نفر از اعضای هیات دبیران کانون نویسندگان ایران بنام های محمود اعتمادزاده (به آذین)، سیاوش کسرائی، امیرهوشنگ ابتهاج (سایه)، فریدون تنکابنی و محمدتقی برومند ،نامه ای به آیت‌الله خمینی مینویسند و پشتیبانی کامل خود را از این اقدام دانشجویان اعلام می‌دارند.
نامه فوق طی یک روز (۱۶ آبان) به امضای ۱۴ نفر دیگر از اعضای کانون نویسندگان ایران به شرح زیر رسیده است:
مهدی اسفندیار فرد، هانیبال الخاص، علی امینی نجفی، محمود برآبادی، جاهد جهانشاهی، محمد خلیلی، جلال سرفراز، اسدالله عمادی، محمد قاضی، کامبوزیا گویا، غلامحسین متین، ناصر موذن، جمال میرصادقی، هوشنگ ناظمی (نیک‌آئین)، رحیم نامور آقایان زیر نیز پشتیبانی خود را از تلگرام ۵ عضو سر‌شناس کانون نویسندگان ایران به امام خمینی اعلام داشته‌اند:
امیرحسین آریان‌پور، ناصر ایرانی، اصغر الهی، محمدرضا اصلانی، محمد پورهرمزان، ناصرپورقمی، جعفر جهانبخش، بهرام حبیبی، بهاالدین خرمشاهی، بهرام داوری، رکن‌الدین خسروی، محمد زهری، منوچهر شیبانی، احسان طبری، نازی عظیمی، محمدرضا فشاهی، کامران فانی، بهزاد فراهانی، جعفر کوش‌آبادی، پرویز مسجدی، محمدعلی مهمید، کیومرث منشی‌زاده، نصرت‌الله نوحیان (نوح)، اسماعیل نوری علاء، شیخ مصطفی رهنما، کاظم هژیرآزادی، حسن اصغری، جلال علوی‌نیا، حسن غلامعلی‌پور، کامبیز صدیقی، عبدالله عسگری، فرهاد عابدینی، مجید دانش آراسته
در سال 1361 و یا 1362 محمدعلی مهمید در مصاحبه با روزنامه «مردم» ارگان حزب توده، انتقاداتی را به خط مشی و نظرات رهبران حزب مطرح نموده و با سیاستهای کادر رهبر ی حزب توده به مخالفت برخاست و بقول خودش از حزب کناره گرفت اما روزنامه مردم ارگان حزب از کلمه اخراج در توصیف جدایی او استفاده کرده است.
بدنبال تشدید تنش مابین حزب توده و نظام جمهوری اسلامی، که به برخورد و دستگیری رهبران کمیته مرکزی حزب وانحلال آن انجامید، کلیه فعالیتهای این حزب به حال تعلیق در آمد و در چنین شرایطی او در سال ۶۲ تصمیم به خروج از کشور از طریق مرز عراق میگیرد که توسط نیروهای عراقی دستگیر و مدتی را به اتهام جاسوسی برای ایران در یکی از اردوگاه های اسرای ایرانی کشور عراق با وضعیت اسفباری زندانی می کند .
او موفق شده بود با دوستان خود در سازمان ملل از طریق مکاتبه تماس بگیرد. یکی از دوستانش که صمیمیتی با دیکتاتور عراق، صدام حسین، داشته از صدام خواسته بود که اجازه دهد او از کشور عراق خارج شود.
صدام حسین به احترام دوستش و برای رهایی از فشارهای سیاسی بین المللی و احزاب چپ اروپا اجازه آزادی محمد علی مهمید را صادر میکند.
ازاو می‌خواهند که در عراق امکانات کافی زندگی و مدیریت یک فرستنده رادیوئی را در اختیارش قرار دهند تا برعلیه جمهوری اسلامی تبلیغ نماید. مهمید جواب داده بود درست است که من با جمهوری اسلامی مخالف هستم اما با شما هم که فرزندان ما را می کشید مخالفم، شرف من اجازه نمی دهد برعلیه کشورم و زاد و بومم تبلیغ نمایم، شما تنها یک بلیط هواپیما به مقصد لندن به من بدهید وپولش را در فرودگاه لندن از من بگیرید. بدستور صدام یک دست لباس و یک فقره بلیط هواپیما به مقصد لندن در اختیارش می گذارند و او را راهی لندن می کنند.
محمدعلی مهمید در کنار فعالیت سیاسی، نویسنده و شاعر و پژوهشگری چیره دست بود وبا تسلطی که به زبان و ادبیات فارسی و چندین زبان خارجی داشت آثار زیادی نیز قلمی نموده است که عبارتند از:
آسیا و استیلای باختر (ترجمه) تالیران (ترجمه) مثنوی زندگی تاریخ دیپلماسی ایران لیتل بوی جابلقا پویه در پس توفان گذرگاه زمان با آدم‌ها و اندیشه‌ها پیامی از قرنطینه آیینه‌ها، چشم‌ها، دلها و جهان در وطن مرد مشکوک سرباز جانباز وطن برگردان مجموعه اشعار نبی خزری آرمانگرایی در شعر پارسی
چراغ عمر شاعر و ادیب و نویسنده و اندیشمند انقلابی و پرتلاش و فرزند شهیر هشترود در نهایت در ۱۵ فروردین ماه سال ۱۳۷۷ هجری شمسی بدور از خاک وطن که به آن عشق می ورزید در انگلستان خاموش شد و به دیار باقی شتافت. یادش گرامی
این متن بسیار دقیق وسنجیده تنظیم شده خاطره ای دارم خدمتتان مینویسم اگر صلاح میدانید اصافه کنید.
سال۵۸ بود من در دانشگاه تبریز تحصیل میکردم از طرف دانشکده ادبیات از محمد علی مهمید بعنوان شاعر دعوت به عمل می آید در آن جلسه بعد از سخنرانی تنی چند از برگزارکنندگان مناظره شعر بین دانشجویان وحتی شاعران حاظر در جلسه درمی گیرد نزدیک به چهار ساعت حضار از شعرای معروف وحتی غیر معروف در خواست شعر میکردند وایشان با حافظه قوی که داشت یک یا چند بیت شعر میخواند خلاصه در آخر کسی ناراضی از اون جلسه بسیار پر بار وخاطره انگیز بیرون نرفت وپاسخخود را از آقای مهمید در نهایت ادب واحترام وشیوایی سخن گرفت. روحشان شاد
پروین مهمید معرفی کتاب منتخب اشعار «نبی خزری» شاعر خلق آذربایجان ترجمه و تدوین: محمد علی مهمید معرفی کتاب پژوهشی در تاریخ دیپلماسی ایران از هخامنشیان تا پهلوی نویسنده: محمد علی مهمید معرفی کتاب آسیا و استیلای باخترنویسنده: پالیکارترجمه و تدوین: محمد علی مهمید معرفی کتاب در گذرگاه زمان با آدم ها و اندیشه ها نویسنده: محمد علی مهمید
